تکنیک های عملیات روانی در حوزه رسانه و خبر (5)
سخیف‌ترین تیتر تاریخ مطبوعات برای تخریب رئیس جمهور + تصاویر

تیتر سخیف روزنامه روبرت مرداک در واکنش به مواضع ضد اسرائیلی احمدی نژاد در آخرین سفر خود به نیویورک را شاید بتوان سخیف‌ترین تیتر تاریخ مطبوعات دانست.

تکنیک های عملیات روانی در حوزه ی رسانه و خبر، قالب های ارائه ی هدفمند اطلاعات است که با هدف گیری ضمیر ناخودآگاه، ذهن مخاطب را به مسیر دلخواه سردمداران یک رسانه سوق می دهد.

متن حاضر که توسط پژوهشگر حوزه جنگ نرم، احمد قدیری ابیانه  نگاشته شده، پنجمین شماره از مجموعه 9 گانه در این خصوص است که به نظر خوانندگان می رسد.

...

* علت جعلی: در دو دسته جای می گیرد: 1- جا به جایی علت و معلول و 2- ذکر علت غیر واقعی.

«چون صفار هرندی از کابینه اخراج شد، از دولت انتقاد می کند»، در حالی که حقیقت این است چون با برخی اطرافیان رئیس جمهور مشکل داشت از کابینه اخراج شد. (جا به جایی علت و معلول)
«ترکیه برای صیانت از حقوق شهروندان سوری خواستار سقوط بشار اسد است». (ذکر علت غیر واقعی)

[در متن خبر آمده است: اسرائیل گفت که این حمله یک گروه کوچک را هدف گرفت که “تصور می شود” در ماه ژوئن در حملات فرامرزی از مصری که به مرگ یک اسرائیلی منجر شد نقش داشته – عبارت “تصور می شود” به منزله ی بیان “علت محتمل” حمله ی اسرائیل به رزمندگان حماس است]

[در حالی که مسئله ی لغو عضویت این عضو شورای شهر، در پی انتشار تصویر بدون حجاب وی در صفحه ی فیس بوک خود طرح شد، اما جرس دلیل دیگری برای آن ذکر کرده]

* سانسور و بایکوت: با دو رویکرد اعمال می شود: 1- عدم افشای واقعه ای و 2- عدم اشاعه ی آن. در شق دوم در مواردی که سندی بر یک ادعا وجود دارد، سکوت بهتر از تکذیب آن است. چرا که در تکذیب، علاوه بر مشخص شدن کذب انکار کننده، مطلب هم ناخواسته اشاعه پیدا می کند.

پس از انتشار فیلم مخفیانه ضبط شده از تاج زاده در زندان، در حالی که وی در صحبت با دیگر عناصر اصلاح طلب، با ذکر دلیل، به عدم امکان جا به جایی آراء در انتخابات دهم ریاست جمهوری اذعان نمود، ترجیح رسانه های خارجی و اصلاح طلب بر بایکوت محض مطلب و عدم پرداخت به آن بود.

لازم به ذکر است در عرف رسانه ای، عموماً “سانسور” ناظر به عدم ذکر برخی اجزاء یک واقعه، و “بایکوت” (تحریم) ناظر به ندید گرفتن اصل موضوع است.

* مفهوم مخالف: بیان غیر مستقیم مسائل است. اگرچه مطابق اصول منطق، “نفی شیء اثبات ما عدا” و “اثبات شیء نفی ما عدا” نمی کند، اما آنچه عرفاً استنباط می شود، خلاف آن است.

مفهوم مخالفِ «در عرصه ی سیاست خارجی، عملکرد دولت قابل قبول بوده» این است که در سایر عرصه ها عملکرد نامطلوبی داشته.

[مفهوم مخالف “توجه به نظر اکثریت، هدف انقلاب بود"، نادیده گرفتن رأی اکثریت در دوره ی کنونی (انتخابات 88) است]

* جمله ی مجهول: برای عدم اشاره به عامل یک حادثه، جمله به صورت مجهول به کار می رود.

[در تمام عباراتِ مشخص شده، نقش عامل حادثه نادیده گرفته شده است]

* عطش و آب: ابتدا طرح پرسش و مسئله و در آخر و به صورت قطره چکانی بیان پاسخ و مغز مطلب. در این روش ذهن مخاطب، حریصانه و به دنبال پاسخ می گردد و به هر آنچه رسد آن را می بلعد.

* استفاده از خبر سوخته: یکی از مصادیق تبدیل تهدید به فرصت است و در راستای اعتماد سازی و به عنوان سندِ صدق کلام مورد استفاده قرار می گیرد خصوصاً در مواردی که دروغ یک رسانه افشا می شود معمولاً با عذر خواهی از “اشتباه” پیش آمده سعی در تبدیل تهدید (دروغ) به فرصت (انصاف و صداقت در پذیرش خطا) دارند.

خبر دروغ خبرنگار بی بی سی فارسی در خصوص واکنش رئیس جمهور به سوال وی که ابتدا عبارت “اُه اُه” را به “گ… خورد” تحریف کرد و پس از رسوایی، به صورت تفصیلی دلیل “اشتباه” خود را بیان کرد و تهدیدِ “دروغ” خود را به فرصتِ “صداقت و شجاعت در اصلاح گفته” بدل نمود.

* کارکرد ثانوي: در صورت عدم حصول نتیجه ی یک امر می توان از آن مطلب برای دستیابی به هدفی دیگر استفاده کرد.

تلویزیون بی بی سی فارسی بعد از شکست پروژه ی کشته سازی، دروغ خود در خصوص “دستگیری، تجاوز و مرگ” سعیده پور آقایی را ناشی از “دام اطلاعاتی” ایران خواند. یعنی اگر در این ادعا (کشته شدن سبز ها) حکومت قاتل نیست، فریب کار و مسبب “اشتباه” هست.

* توهین، تحقیر، تمسخر: هدف از آن از اعتبار انداختن موضوع است که برای این منظور معمولاً از زبان طنز استفاده می شود.

اصولاً با نزدیکی به ایام انتخابات های مختلف در جهان، استفاده ی رسانه ها از این حربه به اوج می رسد. چنانکه اوباما در ایام رقابت با جان مک کین، در خصوص وعده ی متقابل حزب جمهوری خواه در ایجاد تغییر در سیاست های آمریکا، گفته بود: «اين كار مثل آن است كه يك خوك را بگيريد و آرايشش كنيد اما در كل قضيه فرقي نمي كند؛ چون هنوز خوك است».

[اظهارات باراک اوباما در 9 سپتامبر 2008 در جمع هوادارانش در ویرجینیا – گفته می شود اشاره ی این جمله به سارا پیلن، معاون منتخب مک کین، بوده است]

[تیتر سخیف روزنامه ی روبرت مرداک در واکنش به مواضع ضد اسرائیلی احمدی نژاد در آخرین سفر خود به نیویورک]

* بار عاطفی: برای بر انگیختن احساسات مخاطب صورت می گیرد.

«بیست کشته از جمله دو زن و یک کودک».

[تأکید چند باره بر “جوان” و “ایرانی” بودن این قاتل، برای برانگیختن حس هم ذات پنداری جوانان و هم وطنان است. زمینه ی سفید و آبی (ابر و آسمان) در عکس انتخابی نیز تداعی کننده ی “عروج” مظلومانه و قهرمانانه است]

[دلارا دارابی فردی بود که در 17 سالگی در حین سرقت از منزل یکی از اقوامش، وی را با ضربات متعدد چاقو از به قتل می رساند. در طول پروسه ی چند ساله ی “دستگیری، بازداشت، دادرسی و اعدامِ” وی، بی بی سی همواره از او با عنوان “جوان هنرمند” یاد می کرد و اخبار مربوط به او را به کرات پوشش می داد تا هر چه بیشتر مخاطبینش را نسبت به حق قصاص در ایران حساس نماید]

* متضاد نمایی: در کنار هم قرار دادن دو امر به نحوی که متضاد جلوه کند. همچنین با قرار دادن لفظ “اما” یا “در حالی که” میان دو بخش از یک روایت، ذهن به صورت ناخودآگاه طرفین عبارت را نقیض هم می پندارد.

«امام در مقابل صیانت از کشور حاضر به نوشیدن جام زهر شد در حالی که رهبری با مسئله ی هسته ای ایران را به قهقرا می برد»، «دین یا دنیا؟»، «عقل یا ایمان؟».

* چینش تصاویر و عبارات: اخبار، جملات و یا تصاویر طوری در کنار هم قرار گرفته و صفحه بندی می شود که مخاطب را به سمت برداشت خاصی سوق دهد.

قرار دادن برخی جملات و اظهار نظر های احمدی نژاد در ستون “سرگرمی” سایت شفاف، اختصاص تیتر اول به یک موضوع در مطبوعات و عکس اول به موضوعی دیگر.

[سخن رئیس جمهور در ستون “سرگرمی” قرار گرفته]

[خبر “مانور بزرگ سپاه” در کنار سخن فرمانده سپاه تهران پیرامون “اتفاق بزرگ فرهنگی” قرار داده شده]

[کلمات “اصولگرایی"، “بیکاری” و “اختلاس” در کنار هم آورده شده]

[در سایت بی بی سی فارسی خبر “تفکیک جنسیتی"، “توقیف روزنامه ی شرق"، “ورود مأموران دادستانی به دفتر روزنامه ی مغرب” در کنار اخبار زلزله ی شهرستان اهر و ورزقان آن هم با تعبیر “آذربایجان” آورده شده تا القای بی تفاوتی مسئولان نسبت به زندگی مردم ایران و خصوصاً آذربایجان باشد]

* حصر ثنوی: منحصر کردن چیزی میان دو گزینه.

طرفداران مشایی: «مخالفان مشایی، هاشمی چی هستند»، طرفداران هاشمی: «مخالفان هاشمی، مشایی چی هستند»، بوش: «کشور ها یا با ما و یا علیه ما هستند».

* تله گذاری: گاهی رسانه های معاند با هدف ایجاد شکاف میان افراد یک جریان، از فردی از آن طیف به طور مستقیم (تعریف و تمجید) یا غیر مستقیم (پوشش مواضع و اخبار مربوط به او) حمایت می کنند تا واکنش هم کیشانش را بر انگیزند. گاهی نیز با تخطئه ی یک گفتار یا رفتار، حساسیت را نسبت به آن قول و فعل بر می انگیزند. همچنین در مواردی با نسبت دادن چیزی به یک فرد، وی را برای رد آن ادعا مجبور به موضع گیری ناخواسته می کنند تا در پی آن، میان فردِ هدف و مخالفانِ موضعِ اخذ شده، تنش به وجود آید.

در لبنان رسانه های مخالفِ مقاومت با نسبت دادن عملیات های استشهادی حزب الله به آیت الله محمد حسین فضل الله، وی را به مسیر تکذیب و تحریم عملیات استشهادی می کشاندند.

* مصادره: اعلام حمایت از یک فرد، مفهوم یا تفکر است به نحوی که حمایت دیگران از موضوع، حمایت از حامی تلقی شود.

* نیات و منویات: عبارت است از بیان قصد و نیت و نیز نسبت دادن منویات درونی (غم، یأس، خشم، خوشنودی، تغافل، تجاهل، تظاهر، عمد و سهو) به افراد.

در ایام تبلیغات ریاست جمهوری 2012 آمریکا، زمانی که کالین پاول (وزیر خارجه ی اول بوش پسر) حمایت خود را از اوباما اعلام نمود، جرج سانانو (رئیس کارکنان کاخ سفید در زمان بوش پسر)، انگیزه ی این حمایت را مسائل نژادی (آفریقایی تبار بودن پاول) ذکر می کند.

[ترجمه: سانانو مطرح کرد «حمایت کالین پاول از اوباما “نژادی” است»]

* پاسخ با پرسش: این ترفند برای به کار برنده ی آن، بازی “برد برد” خواهد بود؛ چرا که پاسخِ سؤال کننده به پرسش جدید، یعنی بازی کردن در زمین تعیین شده، و عدم پاسخ یعنی عجز و شکست در برابر سؤال.

احمدی نژاد: «منتقدین بگویند کدام کار دولت کارشناسی نبوده است؟»؛ اعتماد: «کدام تصمیم دولت کارشناسانه بوده است؟».

[پاسخ ارائه شده: کدام تصمیم دولت کارشناسانه بوده است؟]

تکنیک های عملیات روانی در حوزه رسانه و خبر (4)
ترفندهای خبری برای تخریب و تطهیر اشخاص سیاسی + تصاویر

از آنجایی که بیان صریح مواضع توسط یک رسانه، به دلیل در معرض سوگیری قرار گرفتن آن، ممکن است مخاطب را نسبت به پذیرش مطلب دچار تردید نماید، گاهی ترجیح یک رسانه بر بیان مقدمات مطلب و واگذاری نتیجه گیری به مخاطب است تا با زمینه ی فراهم شده، او خود به مطلب برسد.

تکنیک های عملیات روانی در حوزه ی رسانه و خبر، قالب های ارائه ی هدفمند اطلاعات است که با هدف گیری ضمیر ناخودآگاه، ذهن مخاطب را به مسیر دلخواه سردمداران یک رسانه سوق می دهد.
متن حاضر که توسط پژوهشگر حوزه جنگ نرم، احمد قدیری ابیانه نگاشته شده، چهارمین شماره از مجموعه 9 گانه در این خصوص است که به نظر خوانندگان می رسد.

...

* همسو نمایی: هدف از آن جلب اعتماد فرد یا جامعه ی هدف و به تبع آن تأثیر گذاری کلام است.

«من نیز با شما هم نظر هستم اما…».

* تعمیم: موضع یا فعل یک جزء از یک مجموعه، مواضع و افعال کل مجموعه تلقی می شود.

[آنچه در متن کیهان 6 تیر 91 آمده اظهارات “وزیر جنگ سابق” اسرائیل است که از آن تعبیر به “اسرائیل” شده]

[آنچه در تیتر، “دنیا” ذکر شده، مربوط به برنامه ی فرید زکریا در شبکه ی سی ان ان است]

[اظهار نظر 6 نماینده، واکنش “نمایندگان مجلس” تعبیر شده]

* تسری: یک فعل یا واقعه به عنوان رویکردی دائمی و ثابت تلقی می شود.

[آنچه در خصوص افت رشد اقتصادی ایران توسط صندوق بین المللی پول بیان شده بود، تنها در خصوص سال 2012 بود که در تیتر به صورت مطلق آمده]

* منحصر کردن مفهوم در مصداق: «عدالت یعنی سهام عدالت».

* تقدیس مفهوم و تخریب مصداق: هاشمی رفسنجانی: «عدالت آرزوی ما و ضروری ترین اصل حیات یک حکومت است اما سهام عدالت گدا پروری است» (نقل به مضمون).

* مطابقت اصول با مثال: ابتدا مثالی زده می شود و بعد پایه های استدالالی بر آن مثال سوار می شود.

سروش: «همانطور که می توان از راه های مختلف به قله ی یک کوه رسید، برای سعادت هم صراط های مستقیمی وجود دارد». (نقل به مضمون)

* اختفاء و گرا: از آنجایی که اگر مخاطب خود به نکته ای دست یابد، آن را راحت پذیرفته و به آن اعتقاد پیدا می کند، مطلب را طوری تنظیم می کنند که ظاهراً قصد پنهان سازی آن را دارند اما در واقع می خواهند مخاطب پی به مطلب ببرد. در این ترفند از آنجایی تصور مخاطب بر عدم تمایل رسانه به افشای مطلب است، یافته ی خود را “کشف” خویش دانسته و رسانه را از سوگیری بری می شمارد و چنین می پندارد که “اگر رسانه مایل به افشای مطلب می بود علی القاعده نباید آن را مخفی نگه می داشت".

«یک آقازاده ی فراری، اطلاعات محرمانه ای را در اختیار سرویس های جاسوسی بیگانه گذاشته است». همچنین استفاده از اسم کامل به علاوه‌ی حرف اول فامیل، مصداق بارز ترفند اختفا و گرا است: “نیک آهنگ ک"، “عطا ا… م"، “عبد الکریم س".

* رد مدعا با رد دلیل: اینکه با رد دلیل اقامه شده بر یک مطلب، اصل آن را نفی نماییم. البته مسلماً بدون وجود ادله ی متقن نمی توان مطلبی را تأیید کرد اما عدم اقامه ی دلیل و یا ارائه ی دلیل ناصحیح نیز الزاماً به معنای سقم مطلب نیست.

الف: «آمریکا دشمن ماست زیرا اعضای گروه فرقان عوامل آمریکا بودند»، ب: «ارتباطی میان فرقان و آمریکا نیست، پس آمریکا دشمن ما نیست».

* اثبات مدعا با اثبات دلیل: اثبات یک ادعا به تحقق رویدادی که به عنوان دلیل ذکر شده موکول می شود و با وقوع آن، ادعا “اثبات شده” تلقی می شود.

«انتخابات یازدهم ریاست جمهوری فرمایشی خواهد بود زیرا سعید جلیلی و ولایتی کاندیدا می شوند».

* رد کل با نقض جزء: در خبری راجع به فرد یا موضوعی، به دلیل غلط بودن بخشی از مطلب، کل موضوعِ خبر، تکذیب و یا تخطئه می شود.

دروغ نامیدن خبر العربیه مبنی بر “نپذیرفتن سید شمس الدین حسینی، وزیر اقتصاد و فرستاده احمدی نژاد، توسط رئیس جمهور یمن” با استناد به اینکه نام وی “مسعود حسینی” و سمتش وزیر “انرژی” نبوده است.

* تخصیص و تخریب: بیان حالت خاصی از یک مسئله که حقیقت دارد اما همه ی مطلب نیست. به تعبیر دیگر اختصاص دادن یک موضوع به یک رویکرد و مصداق و تخریب موضوع به تبع تخریب آن مصداق.

تخصیص نهاد چند همسری در اسلام به نمونه های ناموفق و منجر به فروپاشی خانواده.

* دفاع بد برای تخریب: «آقای خامنه ای کارش درست است زیرا سید اولاد پیغمبر است».

* حمله ی بد برای تطهیر: همان رویکرد مبارزه ی منفی است به نحوی که به جای مخالفت با یک دیدگاه، آن را به شکل افراطی و اغراق آمیز مطرح کردن برای ایجاد زدگی نسبت به اصل مدعا.

«از شاه جز خیانت چیزی ندیدیم، در زمان سطلنت پهلوی ها حتی یک خیابان هم آسفالت نشد».

* قلب دعوا: در دو حالت به وقوع می پیوندد: 1- اتهام متقابل و 2- طلب دلیل بر “عدم".

برخی افراد و رسانه در واکنش به خبر 19 مرداد 20:30 مبنی بر “وجود خارجی نداشتن ترانه موسویِ مورد ادعا” و به تبع آن خبر “دستگیری، تجاوز، شکنجه و قتل” چنین فردی: «کسی که نشان داده شد، ترانه موسوی مد نظر ما نبود، اگر راست می گویید آن ترانه موسوی واقعی را نشان دهید».

[چنین تصاویری در صفحات اجتماعی به وفور یافت می شد]

[کروبی، به جای معرفی فرد مورد ادعا و ارائه ی دلیل: “کسانی که در برنامه تلویزیونی گفته بودند دخترشان زنده است، اعضای خانواده همان ترانه موسوی نیستند که گفته می شود توسط ماموران امنیتی به قتل رسیده است"]

[تأیید و تقدیر دروغ کروبی توسط موسوی]

[سایت کلمه، همچنان بر دروغی به نام “ترانه موسوی” اصرار دارد…]

[کلمه ی حق در تیتر، به منزله ی کلمه ای خاص و عجیب درون گیومه قرار گرفته]

* حلقه ي مفقوده: روایت از یک حادثه بدون ذکر حلقه ای از ماجرا که مؤثر در قضاوت مخاطب است.

[آنچه بدان پرداخت نشده مواردی نظیر محاسبه ی ارزش دلار نسبت به ریال در دهه های گذشته و نیز مؤلفه ی جمعیت در محاسبه ی سرانه است]

* ابهام عددي: کاربرد ابهام عددی در جایی است که یک رسانه می خواهد عدد مد نظر در ذهن مخاطب، کمتر یا بیشتر از آنچه هست تجلی یابد.

«300 کشته و زخمی در انفجار های خونین عراق»، «تجمع چند ده هزار نفری در میدان التحریر قاهره»، «بسیاری از مردم خواستار رابطه با آمریکا هستند»، «بیش از 30 نماینده خواستار توقف طرح هدفمندی یارانه ها شدند». همچنین بعد از انتخاب حسین شریعتمداری به عنوان ششمین مدیر مسئول برتر جهان از سوی انجمن صنفی روزنامه نگاران آمریکا، کیهان نوشت: «شریعتمداری جزء شش روزنامه نگار برتر جهان شناخته شد».

[در حالی که عدد مذکور در متن 106.3 میلیارد دلار، یعنی 6.3 میلیارد دلار بیش از 100 میلیارد است، اما این روزنامه ترجیح داده تیتر را به “گذر ذخایر ارزی از مرز 100 میلیارد دلار” اختصاص دهد. چرا که در این حالت، هر رقمی هر چند بسیار بزرگتر از مقدار واقعی می تواند به ذهن مخاطب خطور نماید]

[متن خبر: «شمار قربانيان حملات تروريستي ديروز در مناطق مختلف عراق، به 90 كشته و 223 زخمي رسيد»]

* ارجاع محال: ارجاعی که یا امکان رجوع برای شخص ارجاع داده شده، یا اساساً ممکن نیست و یا با دشواری بسیار قابل تحقق است.

«در جلسات کنگره ی آمریکا، نیایش های شیطان پرستی برقرار است، باور نداری خودت برو و از نزدیک ببین».

* درخواست محال: درخواستی که یا امکان اجابت آن عملاً غیر ممکن، و یا به سختی امکان پذیر است.

اعتماد ملی: «دعوت کرباسچی از احمدی نژاد به مناظره ی زنده ی تلویزیونی».

[علاوه بر عدم هم ترازی جایگاه رئیس جمهور و کرباسچی، تعیین تکلیف برای صدا و سیما در تلویزیونی و زنده بودن مناظره نیز در خور توجه است]

* واگذاري نتيجه به مخاطب: از آنجایی که بیان صریح مواضع توسط یک رسانه، به دلیل در معرض سوگیری قرار گرفتن آن، ممکن است مخاطب را نسبت به پذیرش مطلب دچار تردید نماید، گاهی ترجیح یک رسانه بر بیان مقدمات مطلب و واگذاری نتیجه گیری به مخاطب است تا با زمینه ی فراهم شده، او خود به مطلب برسد. طبیعی است از آنجایی در این رویکرد مخاطب گمان دارد نتیجه، حاصل تفکر خود اوست، بر نکته ی “خود یافته” تعصب بیشتری می ورزد.

...

تکنیک های عملیات روانی در حوزه رسانه و خبر (3)
تاثیر عکس‌های خبری در جهت دهی به ذهن مخاطب + تصاویر

انتخاب عکس تعیین کننده برداشت مخاطب از یک خبر است. چنانچه تصویر علاوه بر پیام های نهفته در خود، نوع برداشت از یک خبر را نیز تعیین می نماید. از این روست که باید گفت نسبت عکس به متن در خبر دیداری همانند لحن به لفظ است در خبر شنیداری.

تکنیک های عملیات روانی در حوزه ی رسانه و خبر، قالب های ارائه ی هدفمند اطلاعات است که با هدف گیری ضمیر ناخودآگاه، ذهن مخاطب را به مسیر دلخواه سردمداران یک رسانه سوق می دهد.
متن حاضر که توسط پژوهشگر حوزه ی جنگ نرم، احمد قدیری ابیانه نگاشته شده، سومین شماره از مجموعه ی 9 گانه در این خصوص است که به نظر خوانندگان می رسد.

...

***

* انتخاب عکس: تعیین کننده برداشت مخاطب از یک خبر است. چنانچه تصویر علاوه بر پیام های نهفته در خود، نوع برداشت از یک خبر را نیز تعیین می نماید. از این روست که باید گفت نسبت عکس به متن در خبر دیداری همانند لحن به لفظ است در خبر شنیداری.

[تصویر انتخاب شده، القا کننده ی صمیمیت هلن توماس با رئیس جمهور آمریکا و غیر خصمانه نشان دادن واکنش های مقامات دولت آمریکا نسبت به اظهارات او است]

[تصویر دست دادن طنطاوی و باراک، ذهن را _به درست یا غلط_ به سمت اسرائیلی بودن این تصمیم سوق می دهد]

* انتخاب تیتر: در رابطه با تیتر و نقشی که به عهده دارد، چند مطلب قابل ذکر است:

1- نه تنها اخبارِ مهم تیتر می شود، بلکه آنچه تیتر شود نیز مهم جلوه می کند.
2- در تیتر با انتخاب گزینشی یک عبارت، به کل گفته و منظورِ گوینده جهت می بخشیم.
3- در بسیاری موارد، متن مغایر با مفهوم ظاهری تیتر است.
4- تعداد خوانندگان تیتر یک خبر الزاماً بیشتر از خوانندگان متن همان خبر است.
5- در مواردی که یک رسانه مایل به پی بردن مخاطب به مغایرت متن و تیتر نیست، تعمداً متن را طولانی و یا مغلق می کند تا خواننده از رجوع به متن منصرف شده و یا پی به آن نبرد.

[بیشتر مردم تنها به خواندن تیتر های اصلی یا فرعی اکتفا می کنند]

[در حالی که در واقع امر و حتی متنِ خبر، هیچ سخنی از “غرب” نبوده، تیتر اول به آن اختصاص یافته است]

[پرسش و پاسخ رئیس سازمان صدا و سیما در یک دانشگاه به تیتر اول این روزنامه بدل شده است]

[صفحه ی اول روزنامه ی آرمان روابط عمومی در بازه ی زمانی 1 شهریور تا 10 مهر 1391]

* صوت و صحنه ی گزارش: نحوه ی بیان گزارشگر و پشت صحنه ی گزارش، مکمل گفته ها است و به آن جهت می بخشد.

انتهای گزارش های حسن شمشادی از درگیری های خونین سوریه و بحران این کشور، در حالتی بیان می شد که پشت او صحنه ی تردد روان و آرام ماشین های مناطق سرسبز دمشق نمایان بود.

[نمای انتهای گزارش های اولیه ی شمشادی از تحولات سوریه، همواره تصویری از مناطق آرام و مناظر زیبای دمشق بود]

* آهنگ و ضرب آهنگ گزارش: حس دلخواه (غم، یأس، ترس، امید، اضطراب و …) را به بیننده القاء می کند.

آهنگی مرموز در حین معرفی مسؤلین دفتر رهبری در فیلم “خط و نشان رهبر".

* شبه خبر: مطالبی “انشائی” است که در آن از پرداخت صریح به مسائل اجتناب می شود.

«آیا دولت به جنگ روحانیت رفته است؟»، «نقش دولت در اختلاس میلیاردی».

[پیامِ “وقتی همه خوابیم"، وقوع تقلب در شب انتخابات و حین شمارش آراء است]

[جملات پرسشی یکی از پر کاربرد ترین گونه های “شبه خبر” به شمار می رود]

* پیام خبر: گاهی در ورای آنچه بیان می شود، پیامی نهفته است که ضمیر ناخودآگاهِ مخاطب را هدف گرفته است.

«محصولات ما را فقط از نمایندگی های معتبر آن هم با نشان مخصوص خریداری نمایید» در این جا “خبر"، متن فوق است و “پیامِ” آن، این نکته که این محصولات آنقدر مشتری دارد که عده ای سود جو سعی در سوء استفاده از اعتبار شرکت دارند. همچنین در مواقعی در خصوص ارائه ی اخبار و اطلاعاتی در خصوص افراد، ممکن است از حروف ابتدایی نام و نام خانوادگی وی استفاده شود تا مشابهتی باشد با آنچه که در ذکر نام “متهمان” لازم به استفاده می باشد. به تعبیر دیگر پیام به کار بردن حرف اول، متهم و مجرم بودن فرد مورد اشاره است.

[پیام و لایه ی زیرین عکس و متن: فارغ از برداشت های “افراط و تفریط” گونه، حقیقت آن است که آمریکا در طول جنگ، رفتاری انسان دوستانه با نظامیان عراقی و به طریق اولی با غیر نظامیان داشته]

* همنشینی: دو حامل پیام (صوت، تصویر، کلمه) وقتی به صورت مکرر در کنار هم قرار گیرند، بار مفهومی و معنایی آن به پیام همنشین تسری می یابد.

رسانه های غربی با هم نشین کردن “اسلام با تروریسم” و “ایران با بمب اتم” و تکرار پی در پی آن، سبب شده اند تا با دیدن یا شنیدن هر کدام از واژه های “اسلام” و “ایران"، مفاهیم “تروریسم” و “بمب اتم” خود به خود در ذهن مخاطب تداعی شود.

[در 13 تصویر اول مربوط به واژه ی “اسلام"، 4 مورد آن حاوی پیام های ضد اسلامی است]

* مفروض انگاری: مسلم دانستن چیزی و ارائه ی خبر یا تحلیل بر مبنای آن.

«همانطور که می دانیم…»، «از آنجایی که…»، «پر واضح است…»، «آیا جزایر فارکلند متعلق به انگلستان است؟»، «مقاله: بررسی مشروعیت یا عدم مشروعیت حق وتو»، «کریستف کلمب چگونه آمریکا را کشف کرد؟».

[در عبارت “تکذیب وعده"، وعده دادن رئیس جمهور مفروض است]

[توافق ایران و آمریکا مفروض است و تکذیب آن به طور غیر مستقیم کذب انگاشته شده]

[در این تیتر به عکس مورد قبل، آنچه خبر تکذیبش ذکر شده، “خبرِ” نامه نگاری است، نه “واقعه"ی آن]

* سوالات القایی: سؤالاتی که عموماً با “چرا” و “چگونه” پرسیده می شود و در نظر سنجی ها هم بسیار کاربرد دارد. این مفهوم از مهم ترین شقوق “مفروض انگاری” است که به دلیل اهمیت آن به طور مجزا آورده شده.

«چرا باید با آمریکا رابطه داشت؟»، «آیا با وجود فزونی هزینه بر فایده ی برنامه ی هسته ای، باز هم باید آن را ادامه داد؟».

[انتخاب هر یک از گزینه های موجود به منزله ی تأیید وجود “بحران” در کشور است]

[در عبارت “چگونه رقیبانش را از سر راه برداشت؟” هم اصل وجود “رقابت” و هم “حذف رقبا” القاء شده است]

[آنچه در این پرسش مسلم فرض شده یکی حمله بودن سخن مطهری است و دیگری تقلیدی بودن آن]

[چه خود جوش و چه سازماندهی، در هر حال “تظاهرات” بودن آن مسلم فرض شده. این در حالی است که این واژه دلالت بر کثرت جمعیت و نیز مسالمت آمیز بودن واقعه دارد]

* تعدی: اصطلاحی است در ریاضی، معطوف به این قضیه ی منطقی که اگر B = A و C =B باشد، پس C = A است.

آفتاب یزد: «سید حسن خمینی، بیت امام است پس انتقاد به سید حسن، توهین به امام است» (نقل به مضمون).

[ماجرای “توهین دولت به بیت امام” موضوعی بود که بعضی رسانه ها به صورت زنجیره ای برای چند روز تمرکز خود را معطوف به آن کردند و در این میان روزنامه ی آفتاب یزد صفحه ی اول خود را از 24 بهمن تا 2 اسفند 86 به این موضوع اختصاص داد]

تکنیک های عملیات روانی در حوزه رسانه و خبر (2)
جنگ واژه‌ها در رسانه‌های خبری + تصاویر

به جرأت می‌توان گفت که عنوان گذاری برای عناصر خبری، پر کاربرد ترین تکنیک در میان تمام تکنیک های مورد استفاده است. چنانچه یک رسانه با عنوان گذاری برای عناصر خبری، به صورت هدفمند مفهومِ مورد نظر را جاری ساخته و ذهن مخاطب را جهت می بخشد.

تکنیک های عملیات روانی در حوزه ی رسانه و خبر، قالب های ارائه ی هدفمند اطلاعات است که با هدف گیری ضمیر ناخودآگاه، ذهن مخاطب را به مسیر دلخواه سردمداران یک رسانه سوق می دهد.
متن حاضر که توسط پژوهشگر حوزه جنگ نرم، احمد قدیری ابیانه نگاشته شده، دومین شماره از مجموعه 9 گانه در این خصوص است که به نظر خوانندگان مشرق می رسد.

...

 * عنوان گذاری برای عناصر خبری: به جرأت می توان گفت که این ترفند، پر کاربرد ترین تکنیک در میان تمام تکنیک های مورد استفاده است. چنانچه یک رسانه با عنوان گذاری برای عناصر خبری، به صورت هدفمند مفهومِ مورد نظر را جاری ساخته و ذهن مخاطب را جهت می بخشد.

[در این سه خبر به ترتیب عبارات “هدایت کردن"، “نیروها"، “وارد شدن” و “متوقف کردن” جایگزین “بردن"، “کماندوها"، “حمله کردن” و “توقیف کردن” شده است]

[تمهیدات دولت در خصوص ورود بیشتر گردشگران چین به کشور با استفاده از عبارت “وارد کردن گردشگر” تخطئه شده]

[در حالی که فاطمه امیرانی (همسر سابق شهید باکری) به عنوان همسر دوم در زوجیت علی یونسی، وزیر دولت خاتمی است، سایت کلمه و دیگر رسانه های همسو و همچنین شخص خانم امیرایی به استعمال عنوان “همسر شهید باکری” اصرار دارند.]

* واژه های همسنخ: کلماتی با مفاهیم نزدیک به هم اما متفاوت در معنا، و یا هم معنا اما با بار معنایی متفاوت که در “عنوان گذاری برای عناصر خبری” و القای مطلب مؤثر و پر کاربرد است.

بدین توضیح پرکاربرد ترین واژه های همسنخ و شرح تفاوتشان به قرار زیر است:

«رزمنده/ جنگجو»، «مبارز/ تروریست»، «کودتا/ انقلاب»، «کاهش/ کاهش رشد»، «بسیجی/ لباس شخصی»، «افزایش اشتغال/ کاهش بیکاری»، «دولت/ هیأت دولت»، «حکومت/ حاکمیت»، «کشور/ رژیم»، «دولت/ نظام»، «رژیم/ حکومت/ نظام»، «مردم/ ملت»، «خواهش/ خواسته»، «راه اندازی/ بهره برداری/ افتتاح»، «صبر/ تحمل»، «واکنش، تلافي و دفاع/ اقدام، حمله و جنگ»، «تأسيس/ استقلال»، «طالبان/ القاعده»، «عربستان/ شبه جزيره ي عربستان»، «آمریکای لاتین/ آمریکای جنوبی»، «فلسطين/ فلسطين اشغالي»، «شهر غزه/ نوار غزه»، «شورشي/ انقلابي»، «روحاني/ آخوند»، «سلاح نامتعارف/ سلاح کشتار جمعی»، «رئيس دولت/ رئيس جمهور»، «طرح/ لايحه»، «کمیسیون/ فراکسیون»، «متهم/ مجرم»، «دادگاه/ دادسرا»، «قرار/ حکم/ رأي»، «اصل/ ماده/ بند/ تبصره»، «جایز/ واجب»، «تصويب/ تنفيذ»، «تأييد/ تأکيد»، «عدم احراز صلاحیت/ رد صلاحيت»، «اجبار/ اکراه»، «فرار/ عقب نشيني»، «تاکتیک/ تکنیک»، «ترغيب/ تطميع»، «آتش بس/ صلح»، «اجرایی شده/ اجرا شده»، «مرجع/ مجتهد»، «پايداري/ پافشاري»، «تلاش/ تقلا»، «سایت خبری/ خبرگزاری»، «مردمی/ عوام گرا/ عوام فریب»، «تباني/ همکاري»، «رشد/ توسعه»، «خارجي/ بين المللي»، «نقش/ تکليف»، «شهر/ شهرستان»، «آيين نامه/ تصويب نامه/ بخش نامه»، «غير دولتي/ خصوصي»، «خصوصي/ محرمانه»، «سهم/ سهام»، «تشبيه/ مقايسه»، «توبيخ/ تنبيه»، «سانسور/ تحريف»، «تبعه/ مقيم»، «آراء سفيد/ آراء باطله»، «مثال/ مصداق»، «اجماع/ اکثريت»، «دفع خطر/ رفع خطر»، «سکولار/ لائيک»، «تغییر/ اصلاح»، «استشهادي/ انتحاري»، «تکذيب کردن/ تأييد نکردن»، «کشف/ اشغال/ تصرف/ فتح»، «نیروی نظامی/ نیروی انتظامی»، «نظامی/ شبه نظامی»، «مظلوم/ بی گناه»، «اعتصاب/ تحصن/ تجمع/ راهپیمایی/ تظاهرات»، «تقلب/ تخلف»، «مباشر/ شریک/ معاون»، «چند درصد چنین است (ناظر به کمیت و یا کیفیت)/ چند درصدش چنین است (ناظر به ماهیت)»، «تسلیم/ دستگیر»، «احضار/ بازداشت»، «اشتباه/ خطا»، «تعریف (شناساندن)/ تعریف (مدح گویی)»، «مذاکره/ مناظره»، «حتماً ممکن است/ حتماً هست»، «اخراج/ استعفا/ بازنشستگی»، «تذکر/ اخطار»، «تضاد/ تناقض»، «نمی دانم که هست/ می دانم که نیست»، «دادسرا/ دادگاه»، «حذف یارانه/ هدفمند کردن یارانه»، «احتیاط/ ترس»، «دروغ/ توریه»، «حجت الاسلام/ حجت الاسلام و المسلمین»، «معترض/ آشوبگر»، «قاصر/ مقصر»، «ابراز همدردی/ ابراز تأسف/ عذر خواهی»، «اکثریت مطلق/ اکثریت نسبی»، «هلاکت/ مرگ/ وفات/ شهادت»، «بازجو/ بازپرس»، «سِمت/ شغل»، «ادعا/ اعلام/ افشا/ اذعان/ اعتراف»، «حزب/ جبهه»، «گرفتن/ پس گرفتن»، «علت/ دلیل»، «نقد/ اعتراض/ تخریب/ حمله توهین/ فحاشی»، «مذهب/ فرقه»، «حرف ها/ اظهارت/ سخنان/ بیانات/ فرمایشات»، «خرد جمعی/ دموکراسی/ دیکتاتوری عوام»، «استقلال خواهی/ تجزیه طلبی»، «عدالت/ مساوات»، «عموم/ عوام»، «مقید/ متعصب»، «توجیه/ دلیل»، «تورم/ گرانی»، «اسیر/ گروگان»، «چالش/ تهدید»، «نظام مندی/ بروکراسی»، «فضای امن/ فضای امنیتی».

***

• «رزمنده/ جنگجو»: “رزمنده” عبارتی مثبت و حداقل خنثی است؛ در حالیکه “جنگجو” (جویای جنگ) بار منفی دارد.
• «مبارز/ تروریست»: بار معنایی “مبارز” مثبت، و “تروریست” منفی است.
• «کودتا/ انقلاب»: ابتدا در تفاوت این دو باید گفت که “کودتا” عبارت است از دگرگونی و سرنگونی رأس یک حکومت توسط بخش دیگری از سران، در حالی که “انقلاب” معطوف به سرنگونی حکومت توسط اکثریت مردم می باشد. از این روی نام کودتا همواره با قانون شکنی و خیانت آمیخته بوده در حالی که در انقلاب، عقبه ی مردمی، پشتوانه ی مشروعیت آن است.
• «کاهش/ کاهش رشد»: “کاهش” یعنی قرار گیری “شاخص” در سیر نزولی، در حالیکه “کاهش رشد” یعنی کند شدن شیب “صعود".
• «بسیجی/ لباس شخصی»: در یک کشور مواجهه ی با ناآرامی ها به سه شکل می تواند صورت گیرد که عبارت است از: مقابله ی “نظامی، انتظامی و مردمی". طبیعی است که حالت اول بدترین نوع برخورد و حالت سوم برترین آن است. با این توضیح باید گفت اصرار برخی رسانه ها بر استفاده از واژه ی “لباس شخصی” (نیروی نظامی با لباس مبدل) به جای “بسیجی” (نیروی مردمی)، معطوف به تخطئه ی پشتوانه ی مردمی یک حکومت و “حقوق بگیر” خواندن آنان می باشد. چرا که مواجهه ی نیروهای مردمی با ناآرامی ها الزاماً و صرفاً ایدئولوژیک است اما حضور نیروهای نظامی و انتظامی می تواند چنین نباشد.
• «افزایش اشتغال/ کاهش بیکاری»: از آنجایی که با افزایش جمعیت، همواره بر متقاضیان بازار کار در کشور افزوده می شود، میزان افزایش اشتغال برابر با کاهش بیکاری نیست. چنانچه با 10% افزایش اشتغال، 10% از میزان بیکاری کاسته نمی شود.
• «دولت/ هیأت دولت»: “دولت” می تواند دلالت بر معنای عام (قوه ی مجریه) یا خاص خود (هیأت دولت) داشته باشد.
• «حکومت/ حاکمیت»: در قرار گیری این دو واژه در کنار هم، “حکومت” به “افراد” و “حاکمیت” به “روند” اطلاق می شود.
• «کشور/ رژیم»: یک کشور برای کشور شدن نیازمند سه رکنِ “سرزمین، تبعه و حاکمیت” است و چنانچه کشوری فاقد یکی از این ارکان باشد، در عرف سیاسی آن را “رژیم” می نامند. چنانچه ایران، دولت اسرائیل را به دلیل غصب سرزمین فلسطین، رژیم خطاب می کند و دشمن نیز با هدف غیر مردمی نشان دادن حکومت (فقدان عنصر تابعان)، متقابلاً از این لفظ استفاده می کند.
• «دولت/ نظام»: “نظام” به سان ظرف و “دولت” مظروف آن است. از این روی استعمال عبارت “دولت جمهوری اسلامی ایران” نادرست می باشد و صحیح آن است که بگوییم “دولت احمدی نژاد” و “نظام جمهوری اسلامی ایران".
• «رژیم/ حکومت/ نظام»: در یک مفهوم، این سه واژه مترادف اما با بار معنایی متفاوت است.
• «مردم/ ملت»: “مردم” دلالت بر افراد یک جامعه دارد و “ملت” دلالت بر تابعان یک کشور.
• «خواهش/ خواسته»: در “خواهش” مفهوم تضرع نهان است، در حالیکه خواسته فاقد چنین مفهومی است.
• «راه اندازی/ بهره برداری/ افتتاح»: در مثال یک کارخانه، “راه اندازی” به معنای به مرحله ی شروع رساندن کارخانه، “بهره برداری” به معنای به تولید رسیدن کارخانه و “افتتاح” ناظر به مراسمی نمادین در بازدید از راه اندازی یا بهره برداری کارخانه است.
• «صبر/ تحمل»: “تحمل” ناظر به صبرِ تحت فشار است.
• «واکنش، تلافي و دفاع/ اقدام، حمله و جنگ»: مفهوم “واکنش، تلافی و دفاع"، مسبوق به سابقه ی آغاز درگیری از جانب طرف مقابل است. در حالیکه در “اقدام، حمله و جنگ” چنین مفهومی وجود ندارد.
• «تأسيس/ استقلال»: “تأسیس” کشور به وجود آمدن آن است. به عکس “استقلال” که وجود کشور، مسبوق به سابقه بوده اما تحت سلطه ی کشوری دیگر.
• «طالبان/ القاعده»: “طالبان” اسلام گرایان تندرو و میهنی افغانستان به سردمداری ملا عمر است؛ در حالیکه “القاعده” جریانی فرا مرزی به سردستگی سابق بن لادن و کنونی ایمن الظواهری می باشد.
• «عربستان/ شبه جزيره ي عربستان»: “عربستان” به کشور عربستان سعودی اطلاق می شود؛ در حالیکه “شبه جزیره ی عربستان” محدوده ای جغرافیایی در محدوده ی دریای سرخ، دریای عرب و خلیج فارس و شامل کشور های عربستان سعودی، یمن، عمان، قطر، امارات و بحرین است.
• «آمریکای لاتین/ آمریکای جنوبی»: تمام کشور های آمریکای جنوبی، لاتین نیز هستند اما به دلیل موقعیت کشور لاتین زبان مکزیک و قرار داشتن آن در نیمه ی شمالی قاره ی آمریکا، آمریکای لاتین اعم از جنوبی بوده و مکزیک را نیز شامل می شود.
• «فلسطين/ فلسطين اشغالي»: در عرف و ادبیات سیاسی کنونی، منظور از فلسطین، بخش های فلسطینی نشین خارج از حاکمیت صهیونیست ها (کرانه ی باختری رود اردن و نوار غزه)، و منظور از فلسطین اشغالی، سرزمین تحت سیطره ی دولت اسرائیل است.
• «شهر غزه/ نوار غزه»: شهر غزه درون نوار غزه قرار داد.
• «شورشي/ انقلابي»: “شورشی” دارای بار منفی و “انقلابی” دارای بار مثبت است.
• «روحاني/ آخوند»: “روحانی” لفظی محترمانه و “آخوند” غیر محترمانه است.
• «سلاح نامتعارف/ سلاح کشتار جمعی»: هر سلاح کشتار جمعی ای نامتعارف هست اما هر سلاح نامتعارفی الزاماً کشتار جمعی نیست؛ مانند تسلیحات شیمیایی.
• «رئيس دولت/ رئيس جمهور»: در کشور های دارای دو رکن اجرایی (رئیس جمهور و نخست وزیر)، رئیس جمهور رئیس کشور، و نخست وزیر رئیس دولت است.
• «طرح/ لايحه»: آنچه از جانب نمایندگان برای تصویب به مجلس ارائه می شود طرح، و آنچه توسط وزرا یا رئیس جمهور تحویل داده می شود لایحه نام دارد.
• «کمیسیون/ فراکسیون»: تقسیم کمیسیون بر اساس وظایف، و تقسیم فراکسیون بر اساس جهت گیری های سیاسی است.
• «متهم/ مجرم»: فرد تا قبل از مرحله ی نهایی شدن حکم دادگاه “متهم"، و پس از آن “مجرم” شناخته می شود.
• «دادگاه/ دادسرا»: وظیفه ی دادسرا تشکیل پرونده های کیفری و تحقیق در مورد آن است، در حالیکه وظیفه ی دادگاه صدور احکام قضایی است.
• «قرار/ حکم/ رأي»: “قرار” اختصاص به دادسرا، و “حکم” اختصاص به دادگاه دارد. “رأی” نیز شامل هر دو می باشد.
• «اصل/ ماده/ بند/ تبصره»: هر بخش از متن قوانین که با عددی شماره گذاری شده “ماده” نام دارد و مواد قانون اساسی “اصل” نامیده می شود. “بند” نیز بخش های تفکیک و شماره گذاری شده ی ذیل هر اصل یا ماده است. به قیودی که معمولاً با هدف کاستن از دایره ی شمول موضوع یک ماده در انتهای آن آورده می شود “تبصره” می گویند.
• «جایز/ واجب»: “جواز” به معنای حرام نبودن است و از این رو واجبات نیز مشمول آن می شود.
• «تصويب/ تنفيذ»: تعیین امری “تصویب"، و صدور جواز آن “تنفیذ” نام دارد.
• «تأييد/ تأکيد»: “تأیید” موافقت بر موضوعی است و “تأکید” اصرار بر آن.
• «عدم احراز صلاحیت/ رد صلاحيت»: در “عدم احراز"، وجود صلاحیت محرز نمی شود در حالیکه در “رد صلاحیت"، ناصالح بودن احراز می گردد.
• «اجبار/ اکراه»: در اکراه، تنها “رضایت” وجود ندارد در حالیکه در اجبار علاوه بر رضایت، “اراده و اختیار” هم نیست.
• «فرار/ عقب نشيني»: در “فرار” مفهوم شکست نهفته است در حالیکه عقب نشینی می تواند تاتکتیکی باشد.
• «تاکتیک/ تکنیک»: “تاکتیک” ناظر به راه رسیدن به هدف، و “تکنیک” ناظر به روش آن است.
• «ترغيب/ تطميع»: ترغیب ناظر بر امری درونی و معنوی، و تطمیع معطوف به مسائل بیرونی و مادی است.
• «آتش بس/ صلح»: “صلح” مرتبه ای فراتر از “آتش بس” است همانطور که آنچه پس از جنگ، میان ایران و عراق جریان داشت، تنها آتش بس بود، نه صلح.
• «اجرایی شده/ اجرا شده»: “اجرایی شده” ناظر به آغاز یک پروژه، و “اجرا شده” ناظر به اتمام آن است.
• «مرجع/ مجتهد»: “مجتهد” فرد دارای قوه ی استنباط فقهی، و “مرجع” مجتهد دارای مقلد است. خلاف تصور رایج، این دو مفهوم الزاماً دلالتی بر برتری علمی ندارد.
• «پايداري/ پافشاري»: بار معنایی “پایداری” مثبت، و “پافشاری” منفی است.
• «تلاش/ تقلا»: تلاش مزبوحانه و از سر ضعف را تقلا گویند.
• «سایت خبری/ خبرگزاری»: هر چند مفهوم “سایت خبری” فراگیر و عام است، اما مطابق آنچه میان اهالی رسانه مطرح می باشد اینکه سایت های خبری را که محوریت شان بر تولید خبر نبوده و تحلیل و گلچین اخبار جاری، غالب فعالیت آنان را شامل می شود، “سایت خبری” گویند؛ در حالیکه رویکرد خبرگزاری ها، معطوف به تولید خبر است.
• «مردمی/ عوام گرا/ عوام فریب»: سه وصف با بار معنایی متفاوت از یک رویکرد است.
• «تباني/ همکاري»: بار معنایی “تبانی” منفی، و “همکاری” مثبت و حداقل خنثی است.
• «رشد/ توسعه»: “رشد” ناظر به افزایش کمی، و “توسعه” ناظر به افزایش کمی و کیفی است.
• «خارجي/ بين المللي»: خارجی بودن یک نهاد یا مؤسسه تنها ناظر به داخلی نبودن آن است، در حالیکه بین المللی بودن دلالت بر ارتباط میان چند کشور دارد.
• «نقش/ تکليف»: نقش حاصل جمع اختیار و تکلیف است.
• «شهر/ شهرستان»: معمولا هر شهرستان، چند شهر و روستا را در بر می گیرد.
• «آيين نامه/ تصويب نامه/ بخش نامه»: آیین نامه دولتی در حکم قانون و برای عملیاتی کردن قوانین است. تصویب نامه، مصوبات اجرایی هیأت دولت برای ساماندهی امور می باشد. بخش نامه نیز دستور العمل های اداری مقام مافوق به نهاد تحت امر است برای تعیین ساز و کار های اجرای مسئولیت.
• «غير دولتي/ خصوصي»: غیر دولتی بودن الزاماً به معنای خصوصی بودن نیست و چه بسا یک کارخانه، نهاد یا مؤسسه ی غیر دولتی، نیمه دولتی باشد.
• «خصوصي/ محرمانه»: نسبت “عموم و خصوص من وجه” میان مصادیق این دو مفهوم برقرار است و چه بسا نامه هایی خصوصی که در رده ی محرمانه قرار نمی گیرد؛ و از آن طرف نیز نامه های محرمانه ای که برای جمعی از افراد ارسال می شود.
• «سهم/ سهام»: هر سهامی سهم است اما هر سهمی سهام نیست.
• «تشبيه/ مقايسه»: در تشبیه به بیان وجوه شباهت میان چند چیز می پردازیم در حالیکه در مقایسه، تشابه یا تفارق می تواند مورد بررسی قرار گیرد.
• «توبيخ/ تنبيه»: “توبیخ” به معنای بازخواست است و “تنبیه” مجازات.
• «سانسور/ تحريف»: “سانسور” عدم پوشش تمام یا بخشی از یک واقعه است و “تحریف” افزودن غیر واقعی بر آن.
• «تبعه/ مقيم»: “اقامت” بر حضور در یک کشور دلالت دارد و “تابعیت” بر نسبت شهروندی میان فرد و کشور. نسبت “عموم و خصوص من وجه” میان مصادیق این دو مفهوم برقرار است یعنی چه بسا تابعانی که در خارج از یک کشور زندگی می کنند، و از آن طرف مقیمانی که شهروند یک کشور نیستند.
• «آراء سفيد/ آراء باطله»: هر رأیی که سفید (فاقد نوشته) باشد، باطل است اما آراء باطله اعم است از رأی سفید، مخدوش یا بی ارتباط به موضوع انتخابات.
• «مثال/ مصداق»: مثال نمونه ای ذهنی و فرضی است، و مصداق نمونه ای عینی و واقعی.
• «اجماع/ اکثريت»: در اجماع، تمام اعضای انتخاب کننده هم نظر هستند در حالی که در اکثریت یکدستی در آراء وجود ندارد.
• «دفع خطر/ رفع خطر»: در اصطلاح نظامی، “دفع خطر” ناظر به دور شدن یک تهدید است در حالیکه “رفع خطر” ناظر به از بین رفتن آن.
• «سکولار/ لائيک»: سکولاریسم اعتقاد به تحدید دین در عرصه ی اجتماع دارد و لائیسم اعتقاد به حذف آن.
• «تغییر/ اصلاح»: به تغییر رو به صلاح و تعالی “اصلاح” می گویند؛ در حالیکه “تغییر” می تواند رو به افول و فساد نیز باشد که در این صورت “افساد” است.
• «استشهادي/ انتحاري»: “استشهادی” مفهومی مثبت، و “انتحاری” مفهومی منفی دارد.
• «تکذيب کردن/ تأييد نکردن»: “تکذیب کردن"، رد مطلب است و “تأیید نکردن” صرفاً عدم پذیرش آن. از این روی هر آنچه تکذیب شود، عدم تأیید آن نیز محرز است؛ اما هر آنچه تأیید نشود الزاماً ناظر بر تکذیب نیست (نسبت عموم و خصوص مطلق).
• «کشف/ اشغال/ تصرف/ فتح»: “کشف” ناظر به ورود به منطقه ای خالی از سکنه است. “اشغال، تصرف و فتح” نیز به ترتیب دارای بار منفی، خنثی و مثبت در ورود به قلمرو دیگران می باشد.
• «استعمار/ استثمار»: استعمار به معنای آباد سازی، و استثمار به معنای بهره کشی است.
• «نیروی نظامی/ نیروی انتظامی»: نیروی نظامی شامل ارتش و سپاه است و نیروی انتظامی مترادف پلیس.
• «نظامی/ شبه نظامی»: نیروهای مسلح رسمی (ارتش) یک کشور را نیروهای نظامی و نیروهای مسلح غیر رسمی را شبه نظامی می نامند؛ فارغ از اینکه فعالیت شان قانونی یا غیر قانونی باشد.
• «مظلوم/ بی گناه»: نسبت “عموم و خصوص من وجه” میان مصادیق این دو مفهوم برقرار است؛ چنانکه افراد بی گناهی هستند که مورد ظلم واقع نشده اند و از آن طرف نیز افراد مظلومی که خود بدون قصور و تقصیر نیستند.
• «اعتصاب/ تحصن/ تجمع/ راهپیمایی/ تظاهرات»: “اعتصاب” از عملی دست کشیدن، “تحصن” در جایی بست نشستن، “تجمع” در جایی حضور یافتن، “راهپیمایی” مسیری را پیمودن، و “تظاهرات” اظهار مواضع است به صورت تجمع یا راهپیمایی.
• «تقلب/ تخلف»: “تقلب” یعنی دست بردن در آراء؛ در حالیکه “تخلف” یعنی عدم پایبندی به اخلاق و قوانین انتخاباتی نظیر شایعه سازی علیه رقیب. در حقیقت تخلف مربوط به پیش از انتخابات، و تقلب حین یا بعد از آن است.
• «مباشر/ شریک/ معاون»: در اصطلاح حقوقی، “مباشر” فاعل جرم، “شریک” همیار مجرم در عمل مجرمانه، و “معاون” همکار او در ایجاد شرایط تحقق جرم است.
• «چند درصد چنین است (ناظر به کمیت و یا کیفیت)/ چند درصدش چنین است (ناظر به ماهیت)»: گاهی درصدی که بیان می شود، ناظر به کمیت و یا کیفیت چیزی است مانند وقتی که گفته می شود «فلانی [به احتمالِ] 50% بدهکار است»؛ و گاهی نیز درصد ذکر شده ناظر به ماهیت یک چیز است همچون زمانی که گفته می شود «فلانی 50% [اموالش را] بدهکار است».
• «تسلیم/ دستگیر»: دستگیری ای که به اختیار فرد باشد، تسلیم شدن است.
• «احضار/ بازداشت»: درخواست از متهم به حضور در دادسرا را احضار می گویند، حال چه منجر به بازداشت باشد یا خیر.
• «اشتباه/ خطا»: در خطا “تعمد"، و در اشتباه “عدم عمد” مفروض است.
• «تعریف (شناساندن)/ تعریف (مدح گویی)»: تعریف می تواند در معنای “شناساندن” یا “مدح گویی” به کار رود.
• «مذاکره/ مناظره»: هدف مذاکره رسیدن به تفاهم، و هدف مناظره از میدان به در کردن حریف است.
• «حتماً ممکن است/ حتماً هست»: “حتماً ممکن است” ناظر به نفی محال بودن یک چیز است؛ در حالیکه “حتماً هست” ناظر به وجود حتمی چیزی می باشد.
• «اخراج/ استعفا/ بازنشستگی»: “اخراج” به معنای بر کنار شدن از کار، “استعفا” به معنای کنار کشیدن از کار و “بازنشستگی” به معنای به پایان رسیدن دوره ی کار است.
• «تذکر/ اخطار»: تذکری که جنبه ی تهدید داشته باشد، اخطار نام دارد.
• «تضاد/ تناقض»: هر تضادی تناقض هست اما هر تناقضی الزاماً تضاد نیست.
• «نمی دانم که هست/ می دانم که نیست»: “نمی دانم که هست” ناظر به بی اطلاعی از وجود چیزی، و “می دانم که نیست” ناظر به اطلاع از عدم آن چیز است.
• «دادسرا/ دادگاه»: دادسرا محل تشکیل پرونده و صدور کیفر خواست است؛ در حالیکه دادگاه محل صدور حکم.
• «حذف یارانه/ هدفمند کردن یارانه»: در “هدفمندی"، سخن از حذف یارانه از یک بخش و اختصاص آن به بخش مهم تر است.
• «احتیاط/ ترس»: ترس معقول را احتیاط گویند.
• «دروغ/ توریه»: توریه سخن چند پهلویی است که گوینده یک وجه، و شنونده وجه دیگر آن را مد نظر دارد.
• «حجت الاسلام/ حجت الاسلام و المسلمین»: در عرف حوزه های علمیه، “حجت الاسلام و المسلمین” از نظر علمی ناظر به مرتبه ای بالا تر از “حجت الاسلام” است.
• «معترض/ آشوبگر»: “اعتراض” جنبه ی مدنی، و “آشوب” جنبه ی غیر مدنی دارد.
• «قاصر/ مقصر»: عنصر “عمد” وجه تمایز این دو مفهوم است؛ چنانکه “قاصر” عمدی در کوتاهی نداشته در حالیکه “مقصر” واجد عمد و اراده بوده.
• «ابراز همدردی/ ابراز تأسف/ عذر خواهی»: در عرف بین المللی “عذر خواهی” مرحله ای فراتر از “ابراز تأسف” است و در جایی کاربرد دارد که یک فرد یا دولت، مسئول حادثه ی ناگواری باشد. به عبارت دیگر هر چند هر دو مفهوم دلالت بر وقوع حادثه ای ناگوار دارد اما در ابراز تأسف، فرد یا کشوری تنها به این جهت که در محدوده ی نظارت او حادثه ای به وقوع پیوسته در شرایطی که مرتکب قصور و تقصیری نشده باشد، ابراز تأسف می کند (بر اساس نزاکت بین المللی) اما اگر در همان حادثه، قصور و تقصیری نیز متوجه آن باشد، قاصر یا مقصر می بایست از اتفاق پیش آمده عذر خواهی نماید (بر اساس مسئولیت بین المللی). ابراز همدری نیز صرفاً محدود به جایی است که حادثه ی ناگواری خارج از محدوده ی اختیار و نظارت فرد یا کشوری به وقوع می پیوندد؛ مانند بلایای طبیعی.
• «اکثریت مطلق/ اکثریت نسبی»: “اکثریت مطلق” به معنای نصف+یک است؛ در حالیکه “اکثریت نسبی” ناظر به اکثریتی است که دارای نسبت معینی به اقلیتِ ممتنع و مخالف _مثلاً 2 به 3 و یا 3 به 5_ داشته باشد.
• «هلاکت/ مرگ/ وفات/ شهادت»: واژه هایی هم معنا اما با بار معنایی بسیار متفاوت است.
• «بازجو/ بازپرس»: پرسشگران دستگاه های امنیتی را “بازجو"، و قاضی تحقیق در دادسرا را “بازپرس” می نامند.
• «سِمت/ شغل»: در قانون، تعدد شغل ممنوع، و تعدد سمت مجاز است. “سمت” مسئولیت فرد است و در صورت تعدد، فرد چند حقوق دریافت نمی کند.
• «ادعا/ اعلام/ افشا/ اذعان/ اعتراف»: کلماتی است نزدیک به هم که توضیح آن در خود نام، مستتر است.
• «حزب/ جبهه»: “حزب” تشکیلاتی رسمی است که ثبت آن در وزات کشور الزامی می باشد؛ در حالیکه “جبهه” مجموعه ای از افراد یا احزاب همسو است.
• «گرفتن/ پس گرفتن»: واژه ی “پس” در عبارت “پس گرفتن” دلالت بر مالکیت سابق دارد؛ در حالیکه “گرفتن” می تواند مسبوق به مالکیت باشد یا خیر.
• «علت/ دلیل»: “علت” وجودی عینی دارد؛ در حالیکه “دلیل” ذهنیت عامل است نسبت به رخداد بلقوه.
• «نقد/ اعتراض/ تخریب/ حمله توهین/ فحاشی»: کلماتی ماهیتاً متفاوت است که در عمل به وفور به جای یکدیگر به کار برده می شود.
• «مذهب/ فرقه»: در حال حاضر “فرقه” باری منفی به خود گرفته؛ در حالیکه “مذهب” چنین نیست.
• «حرف ها/ اظهارت/ سخنان/ بیانات/ فرمایشات»: کلماتی هم معنا اما با بار معنایی متفاوت است که به ترتیب از حالت غیر محترمانه به محترمانه در کنار هم قرار گرفته است.
• «خرد جمعی/ دموکراسی/ دیکتاتوری عوام»: برداشت های متفاوت (مثبت، خنثی و منفی) از یک رویکرد است.
• «استقلال خواهی/ تجزیه طلبی»: “استقلال خواهی” دارای باری مثبت، و “تجزیه طلبی” دارای باری منفی است.
• «عدالت/ مساوات»: “عدالت” به معنای بهره مندی متناسب، و “مساوات” به معنای بهره مندی برابر است. نسبت مصادیق این دو مفهوم با هم، “عموم و خصوص من وجه” است.
• «عموم/ عوام»: “عموم” مفهومی کمی (دال بر اکثر عددی)، و “عوام” مفهومی کیفی (دال بر قوه ی فهم و درک) است. هر چند مصادیق این دو مفهوم با یکدیگر عموم و خصوص من وجه هستند اما در عالم واقع، همواره در همه ی جوامع، عموم مردم عوام بوده اند.
• «مقید/ متعصب»: “مقید” باری مثبت، و “متعصب” باری منفی دارد.
• «توجیه/ دلیل»: در عرف از “توجیه” به عنوان “دلیل ساختگی” یاد می شود.
• «تورم/ گرانی»: هر تورمی منجر به گرانی هست اما هر گرانی ای ناشی از تورم نیست.
• «اسیر/ گروگان»: از آنجایی که “گروگان گیری” باری منفی به خود گرفته، به تبع آن “گروگان” بودن دلالت بر رذالت دشمن دارد.
• «چالش/ تهدید»: “چالش” جایگاه تهدید و فرصت بلقوه است.
• «نظام مندی/ بروکراسی»: نظام مندی دلالت بر نظم، و مفهومی مثبت دارد؛ در حالیکه بروکراسی معنای “کاغذ بازی"، و باری منفی به خود گرفته.
• «فضای امن/ فضای امنیتی»: بار معنایی “فضای امن” مثبت، و “فضای امنیتی” منفی است.

["آشوبگران” لندن و “معترضان” تهران – سایت بی بی سی فارسی]

[استفاده از واژه ی “لباس شخصی” در تعبیر اعتراض مردم به سخنان ناطق نوری]

تکنیک های عملیات روانی در حوزه رسانه و خبر (1)
روش شبهه افکنی رسانه‌ها در ذهن مخاطب + تصاویر

امروزه رسانه های خبری شکل دهنده ی آراء و نظرات مردم و حتی مسئولان و نخبگان سیاسی یک کشور و یکی از ارکان قدرت نرم است. چنانکه همواره از روبرت مرداک به عنوان یکی از تأثیر گذار ترین افراد در عرصه ی سیاست گذاری و جریان سازی جهانی یاد می شود.

تکنیک های عملیات روانی در حوزه ی رسانه و خبر، قالب های ارائه ی هدفمند اطلاعات است که با هدف گیری ضمیر ناخودآگاه، ذهن مخاطب را به مسیر دلخواه سردمداران یک رسانه سوق می دهد.
متن حاضر که توسط پژوهشگر حوزه جنگ نرم، احمد قدیرینگاشته شده، اولین شماره از مجموعه 9 گانه در این خصوص است که به نظر خوانندگان می رسد.

...

مباحث جنگ نرم در دو حوزه ی ذهنی (مهندسی پندار) و عینی (مهندسی رفتار) و در سه سطح استراتژی (هدف)، تاکتیک (راه) و تکنیک (روش) قابل بررسی است.

توضیح آنکه کارکرد رسانه و خبر این است که ابتدا با تأثیر گذاری بر ذهن افراد و انگاره سازی، تفکر را شکل داده و در حوادثی که قابلیت به فعلیت رساندن آن و تبدیل ذهنیت (نظر) به عینیت (عمل) را دارد _از جمله در انتخابات ها به عنوان نمونه ی بارز این ظرفیت_ رفتار را سازماندهی می کند. (1)

[جنگ نرم مبتنی بر “کاشت، داشت، برداشت” است. در این روش ابتدا بذر شبهه در ذهن مخاطب کاشته و پرورانده می شود و پس از آن به بهره برداری می رسد. این تصویر نمونه ای از پروسه ی القای تقلب در انتخابات است.] (2)

چنانچه 198 فرمول کنش خشونت پرهیز جین شارپ (3) معطوف به این حوزه است و جالب آنکه هم اکنون در حوزه ی جنگ نرم، تمام کتب، جزوات و سخنرانی ها اگر معطوف به صَرف فعل بصیرت و امور کلی و غیر کاربردی نباشد، تنها ناظر به رویکرد عینی است و در رویکرد ذهنی بیشتر به مسائلی چون سینما پرداخته می شود تا مبحث رسانه و خبر.

در این خصوص همانطور که می دانیم هر چند سینما نقشی اساسی در مقوله ی جنگ نرم دارد اما کارکرد آن _به دلایلی چون پروسه ی طولانی ساخت و عدم پرداخت مستقیم به مسائل روز_ تنها معطوف به زیر ساخت های فکری است و در پروژه ی براندازی نرم، به دلیل عدم توان ایجاد کنش واکنش های سریع، کاربرد ندارد.

از این رو در این نوشتار 85 تکنیک عملیات روانیِ مورد استفاده در حوزه ی رسانه و خبر ارائه و تشریح شده که نام گذاری آن با رعایت اصل تبادر صورت گرفته است؛ به نحوی که با سنجش چیستی یک تکنیک، بدون التزام به استعمال اسامی انتخابی اندیشمندان غربی، آنچه بیش از همه مخاطب را از یک کلمه به مفهوم آن می رساند، انتخاب گشته و از این رو است که از استفاده از عباراتی چون “سیب زمینی داغ” (4) پرهیز شده و این به جز مواردی است که اساساً از دید متخصصین داخلی و خارجی این حوزه مغفول مانده که نگارنده بر اساس واقعیت های موجود، آن تعداد را نیز _که اکثریت قریب به اتفاق تکنیک های ارائه شده را در بر می گیرد_ احصاء و مدون نموده است.

با این توضیح آنچه محتوای این مطلب _که مجموعاً در 9 شماره منتشر خواهد شد_ را تشکیل داده، برآیند همان موضوعی است که در دنیا از آن با عنوان پروپاگاندا نام برده می شود که در این مجموعه علاوه بر بیان ترفند های خبری، 15 راهکار عینی و عملی مقابله و مصونیت در برابر آن نیز ذکر شده تا مطلب، فراتر از بحث های تئوری، ابزاری برای استفاده و به کار گیری اصول را توسط مخاطب فراهم آورده باشد.

در پایان، این مهم تذکر داده می شود که تمام تکنیک های مذکور الزاماً مصداق “فریب” یا “دروغ” نیست. چرا که به جز معدود مواردی که فریب یا دروغ در کُنه آن است، سایر موارد در واقع قالب های ارائه ی هدفمندِ اطلاعات است که برای تأثیر گذاری بر ذهن مخاطب و جهت دهی به او استفاده می شود و با توجه به محتوا و نسبت آن با واقعیت، می تواند مصداق فریب و دروغ باشد یا خیر.

نمایه‌ی مبحث

* رسانه و خبر: اهمیت رسانه، انواع رسانه، تبار شناسی رسانه ها، خبر و تحلیل خبر.

* ترفند ها و تکنيک ها: عنوان گذاری برای عناصر خبری، واژه های همسنخ، انتخاب عکس، انتخاب تیتر، صوت و صحنه ی گزارش، آهنگ و ضرب آهنگ گزارش، شبه خبر، پیام خبر، همنشینی، مفروض انگاری، سوالات القایی، تعدی، همسو نمایی، تعمیم، تسری، منحصر کردن مفهوم در مصداق، تخصیص و تخریب، تقدیس مفهوم و تخریب مصداق، مطابقت اصول با مثال، اختفاء و گرا، رد مدعا با رد دلیل، اثبات مدعا با اثبات دلیل، رد کل با نقض جزء، دفاع بد برای تخریب، حمله ی بد برای تطهیر، قلب دعوا، عبارات و علامات وصفي، حلقه ي مفقوده، ابهام عددي، ارجاع محال، درخواست محال، واگذاري نتيجه به مخاطب، علت جعلی، سانسور و بايکوت، مفهوم مخالف، جمله ی مجهول، عطش و آب، استفاده از خبر سوخته، کارکرد ثانوي، توهین و تحقیر و تمسخر، بار عاطفی، متضاد نمایی، چینش تصاویر و عبارات، حصر ثنوی، تله گذاری، مصادره، نیات و منویات، پاسخ با پرسش، ابهام، ایهام، مخاطب سازی، برچسب زنی، برند سازی، خود اعترافی، یک گام به عقب دو گام به جلو، فرار به جلو، استتار، تکرار، تواتر، خبر از خبر، حرکت از حاشیه ی تاریک، خبر شویی، تلفیق اعتبار، بیان از زبان ثالث، چالش مثبت، نقل قول، پاسخ از جانب مقابل، لفظ و لحن کلام، تقطیع و برجسته سازی کلام، تحریف برای تکذیب، ظرف آماری، آمار اینترنتی، نظرسنجی با پاسخ های محدود، قیاس مع الفارق، تفارق مع الشَبه، وسط گیری، بی طرف نمایی، کسب اعتماد با تأکید بر مسلمات، اصل و استثناء در روایت، تخریب با تمسک به هزینه ی فرصت، تمرکز بر وجه مثبت یا منفی واقعه، مقصر نمایی، حرکت از پله ی دوم، دروغ بزرگ، دروغ اساسی، دروغ گفته ها و دروغ ناگفته ها.

* راهکارهاي مقابله: شناخت هویت منبع، توجه به سابقه ی یک منبع، شناخت ترفند ها و تکنیک های عملیات روانی، سندیت شناسی، مطابقت سند با مستند، عدم اکتفاء به تیتر اخبار، رجوع به منابع مقابل، توجه به پیامد های مثبت و منفی اقدامات جایگزین در بررسی تحلیل ها، بررسی موردي، اصل برائت و مسئله ي بار اثبات، زدودن شبهات با يقينيات، مطابقت پاسخ با موضوع، توجه به ملزومات خبر، تفکیک خبر به اقرار و ادعا، توجه به منفعت واقعه.

شرح مبحث

* اهمیت رسانه: امروزه رسانه های خبری شکل دهنده ی آراء و نظرات مردم و حتی مسئولان و نخبگان سیاسی یک کشور و یکی از ارکان قدرت نرم است. چنانکه همواره از روبرت مرداک (5) به عنوان یکی از تأثیر گذار ترین افراد در عرصه ی سیاست گذاری و جریان سازی جهانی یاد می شود. (6) از این رو است که شبکه ی الجزیره ی قطر در کنار منابع سرشار نفت و گاز این کشور، در پیشبرد اهداف راهبردی امیر قطر نقش آفرینی می کند. همچنین است که افراد، احزاب، بنگاه های اقتصادی و کشور ها با ایجاد و یا خرید رسانه های گروهی درصدد پیشبرد مقاصد خود از طریق تأثیرگذاری بر افکار عمومی جامعه ی هدف می باشند که موارد ذیل به عنوان مشتی از خروار، گواهی بر این ادعا است:

دولت ایران (العالم - Press tv - Hispan tv)، دولت چین (CCTV) ، دولت روسیه (RT)، دولت آمریکا (VOA - رادیو فردا)، دولت فرانسه (AFP - france 24)، دولت انگلیس (BBC)، دولت عربستان (العربیه)، جنرال موتور (NBC ، (NBC و مایکروسافت (MSNBC)، تایم وارنر (CNN - نشریه ی TIME)، والت دیزنی (abc news)، سلمان بن عبد العزیز (روزنامه ی الشرق الاوسط).

لازم به ذکر است رسانه های خبری به منزله ی چاقویی دو لبه، با توجه به محتوا و رویکرد آن، می تواند نقش عمده ای در فریب و یا آگاهی بخشی جامعه داشته باشد. چنانچه نقش بی بدیل روزنامه ی کیهان در رصد و پیش بینی حرکت مهره های سیاه انتخابات 88 و مقابله با جنگ تمام عیار رسانه ای دشمن، مثال زدنی است.

* انواع رسانه: در تقسیم بندی رسانه های خبری، مَقسَم های مختلف و به تبع آن شاخه های گوناگونی وجود دارد که عبارت است از: فراگیری (محلی، ملی، منطقه ای و بین المللی)، اعتبار (سفید، خاکستری، سیاه) و وسیله ی ارتباطی (مطبوعات، سایت ها، رادیو و تلویزیون).

لازم به ذکر است برد خبری یک رسانه الزاماً محدود به گستره ی توزیع و تعداد زبان آن نیست، چه بسا رسانه هایی که تنها در یک محدوده ی جغرافیایی خاص منتشر می شوند اما بردی جهانی دارند چنانچه روزنامه ی واشینگتن پست تنها در پایتخت آمریکا به چاپ می رسد اما محتویات آن مورد توجه تمام کشور ها است.

* تبار شناسی رسانه ها: لزوم شناخت سابقه و سمت و سوی رسانه ها و اینکه یک رسانه به چه فرد، حزب، جناح و ایدئولوژی نزدیک یا وابسته است. در این رویکرد لازم است تا مخاطب با احتیاط و تأمل بیشتری با اخبار “مثبت” رسانه های “همسو با موضوع” و نیز اخبار “منفی” رسانه های “مخالفِ موضوع"، مواجه گردد. از آن طرف نیز نقد های رسانه های “همسو با موضوع” و تعاریف رسانه های جریان مخالف نیز قابل اعتنا تر است؛ هم چنان که “الفضل ما شهدت به الاعداء” (فضل آن است که دشمن بر آن گواهی دهد) در محکمه ی عقل مورد تأیید می باشد.

لازم به ذکر است که نباید الزاماً “نقد” جریان موافق و “تعریف” جریان مخالف را در حُکم اقراری “علیه” خود و یا “لَه” دیگری دانست؛ چرا که آنچه مورد تأیید عقل و شرع است “اقرار العاقل علی نفسهِ جائز” (اعتراف عاقل علیه خودش، مسموع است) می باشد که در موارد مذکور، شمول “نفسه” مورد تردید است؛ چنانچه تمرکز رسانه های مخالف دولت بر اظهارات “اصولگرایان منتقد دولت” در حقیقت تجاهل نسبت به دایره ی شمول آن است.

* خبر و تحلیل خبر: در توضیح ماهیت خبر و تحلیل، و معرفی عناصر خبر و نقش آن در تحلیل های عیان و نهان باید گفت که “خبر” در یک کلام عبارت است از “انعکاس رویداد” و ماهیت اصلی این رویداد در عناصر پنج گانه ی خبری (چه؟ - چه کسی؟ - کِی؟ - کجا؟ - چگونه؟) همان “چه؟” است که می تواند حاوی دیگر عناصر و اطلاعات خبری باشد یا خیر. در حالی که “تحلیل” پرداخت به “چرایی و علت” و یا “نتیجه و پیامد” یک رویداد است. بنابراین، تحلیل همواره مبتنی بر خبر بوده و بدون آن، فاقد اعتبار و غیر قابل تصور است.

در مواردی که در تحلیل، بی پرده از علّیت دو مقوله و یا ارتباط دو واقعه سخن بگوییم، در عرصه ی “تحلیل عیان” گام نهاده ایم؛ اما اگر بدون بیان “چراییِ” وقوع یک رویداد، تنها با عنوان گذاریِ عبارات مد نظر برای عناصر خبری، مفهومِ مورد نظر را جاری سازیم، به عرصه ی “تحلیل نهان” با رویکرد “القائی” ورود کرده ایم.

[در تحلیل نهان و القای مطلب، کافی است عبارت مد نظر در عناصر خبری قرار گیرد]

[در این تحلیل به صورت صریح و عریان، اجرای قانون خدمات کشوری “فریب انتخاباتی” ذکر شده]

لازم به ذکر است اولین خبر یا تحلیل، تأثیر گذار ترینِ آن است و لوح سفید ذهن را رنگ می بخشد. چنانچه تلاش و هزینه ی خبرگزاری ها برای تأسیس و گسترش دفاتر خود در سراسر جهان و پیش دستی در اعزام خبرنگار و ارسال اخبار، تماماً با این رویکرد (مخابره ی اولین خبر و به تبع آن ارائه ی تحلیل مد نظر) صورت می گیرد.

***

1- انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی صربستان در سال 2000، انتخابات پارلمانی گرجستان در سال 2003، انتخابات ریاست جمهوری اوکراین در سال 2004، انتخابات دو مرحله ای پارلمان قرقیزستان در سال 2005، انتخابات ریاست جمهوری بلاروس در سال 2006 و انتخابات ریاست جمهوری ایران در سال 2009 (1388) تماماً محمل های براندازی نرم (انقلاب مخملین) در کشور های هدف بوده است.

2- نمایی از روند سم پاشی و تردید افکنی روزنامه ی اعتماد ملی از 7 ماه قبل از انتخابات 88 تا به خیابان کشاندن بخشی از مردم پایتخت: شبهه در رأی اعتماد محصولی، مجلس و دولت معطل نیم نمره + تشکیل کمیته ی مشترک کروبی موسوی + نامه ی مشترک کروبی و موسوی به جنتی + هشدار درباره ی ورود بسیج در انتخابات + هر ایرانی ماهانه 70 هزار تومان + هشدار کروبی درباره ی توزیع پول در انتخابات + فردا شب همه بیداریم + وزارت کشور کروبی را پنجم اعلام کرد + حماسه ی خش و خاشاک.

3- جین شارپ (Gene Sharp) متولد 1928، مؤسس و مدیر بنیاد مطالعاتی “آلبرت انیشتین” و نظریه پرداز آمریکایی حوزه ی براندازی نرم در سه سطح استراتژی، تاکتیک و تکنیک است. از شارپ تألیفات بسیاری در خصوص مبارزات خشونت پرهیز به چاپ رسیده که یکی از معروف ترین های آن “از دیکتاتوری تا دموکراسی” می باشد. وی در این کتابچه، دستورالعمل های عملیات براندازی را احصاء و در قالب 198 تکنیک ارائه نموده که مواردی از آن به شرح زیر است: سخنرانی های عمومی، استفاده از شعار ها، کاریکاتور ها و نماد ها، اعطای جایزه های غیر واقعی و ظاهری، استفاده از پرچم ها و رنگ های نمادین، اجرای نماز و دعا، ایجاد صدا های نمادین، تمسخر و اهانت به شخصیت ها، راهپیمایی و تظاهرات مذهبی، انجام مراسم سوگواری سیاسی، تشییع جنازه های غیر واقعی و ظاهری، تلاش برای زندانی شدن و … .

4- عبارت Hot potatoناظر به ترفندی است که در آن تقصیر همه چیز از جمله داغی سیب زمینی به یک فرد نسبت داده می شود (مغالطات - علی اصغر خندان) که در اینجا نگارنده از واژه ی جایگزینِ “مقصر نمایی” استفاده کرده است.

5- روبرت مرداک (Rupert Murdoch) یهودی زاده ی مادری، متولد 1931، آمریکایی استرالیایی تبار و مالک “شرکت اخبار” (News Corporation) است که به واسطه ی متعلقات این هولدینگ بزرگ رسانه ای، تمام یا بخشی از سهام بیش از 300 شرکت انتشاراتی، شبکه های ماهواره ای، تلویزیونی و رادیویی، شرکت های فیلم سازی، مجلات، روزنامه ها و … را تحت تملک دارد که از معروف ترین رسانه های خبری آن می توان به این موارد اشاره کرد: شبکه های تلویزیونی فاکس نیوز و اسکای نیوز، روزنامه های وال استریت ژورنال، نیویورک پست، سان، تایمز و … .

6- مرداک تاکنون 3 مرتبه از سوی نشریه ی آمریکایی تایم در لیست 100 شخصیت تأثیر گذاری جهانی قرار گرفته است و نشریه ی فوربس نیز از وی به عنوان 26 مین فرد قدرتمند در جهان یاد کرده.

ادامه دارد…

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم:

«مثل المؤمنین فی توادهم و تعاطفهم و تراحمهم کمثل الجسد الواحد اذا اشتکی منه عضو تداعی له سائر الجسد بالسهر و الحمی »

«جامعه با ایمان در دوستی و مهربانی و ترحم به یکدیگر بسان بدن واحد است که هرگاه عضوی از آن به درد آید، اعضای دیگر نیز با بیداری و تب ابراز همدردی می کنند»

 متاسفانه در پی حادثه جاری شدن سیل در استان های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل و کردستان، تعدادی از هموطنانمان آسیب دیده و تعدادی به دیار باقی شتافتند. هر چند حقیقتا تسلیت در برابر چنین حادثه غم انگیزی واژه کوچکی است، این حادثه جانگداز را به همه ملت شریف ایران به ویژه خانواده آسیب دیدگان صمیمانه تسلیت عرض نموده و از خداوند برای حادثه دیدگان  اجر صابرین مسئلت می نماییم که حضرتش فرمود:و بشر الصابرین الذین اذا اصابتهم مصیبه قالوا  انا لله و انا الیه راجعون.

سامانه کوثر بلاگ

چهارمین (آخرین) جلسه آموزش کوثر بلاگ به همت سرکار خانم اشرفی در مدرسه امام جعفر صادق (علیه السلام) شهر شاهرود در تاریخ 19 فروردین برگزار گردید.

در این جلسه، نحوه انتشار مطلب از کوثرنت به کوثر بلاگ و همچنین مرور مباحث گذشته شامل نحوه تغییر عکس پروفایل، بارگذاری عکس از دو طریق (انتقال از سیستم و مستقیم از اینترنت )، ارسال مطلب جدید، مدیریت پیام ها و نهایتاً رفع اشکال و پرسش و پاسخ انجام شد.